Sprawdź jak działa i wygląda Comarch ERP XT

Czynny żal – czym jest, jak go złożyć i kiedy opłacić zaległy podatek?

22 czerwca, 2023

Redakcja Comarch ERP XT

Czynny żal – czym jest, jak go złożyć i kiedy opłacić zaległy podatek?

Polecane Kategorie

Najnowsze wpisy Nowości w programie Przepisy Pierwsza firma Biznes Finansowanie firmy

Spis treści

Primary Item (H2)Sub Item 1 (H3)Sub Item 2 (H4)
Sub Item 3 (H5)
Sub Item 4 (H6)

Czynny żal to ważna to instytucja uregulowana w ustawie z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy, umożliwiająca uniknięcia kary za niewywiązanie się z obowiązku podatkowego lub popełnienie przestępstwa bądź wykroczenia skarbowego.

Niniejszy artykuł pomoże wyjaśnić, czym jest czynny żal, jak go złożyć, jak uzasadnić oraz kiedy uiścić zaległy podatek lub inną należność do urzędu skarbowego. Artykuł ten będzie pomocny zarówno dla osób prywatnych, jak i dla przedsiębiorców.

Czym jest czynny żal i w jakich sytuacjach należy go złożyć?

Czynny żal to instytucja prawna, uregulowana w art. 16 Kodeksu karnego skarbowego, która umożliwia wyrażenie “skruchy” i uchylenie się od konsekwencji określonych naruszeń prawa – wykroczeń i przestępstw skarbowych.

Składając czynny żal, dana osoba czy podmiot ujawnia dokonane naruszenie i wyraża chęć naprawienia swojego błędu. Nierzadko zdarza się, że osoba fizyczna, czy przedsiębiorca spóźni się ze złożeniem odpowiedniego dokumentu, opłaceniem należności, bądź nawet nieumyślnie dopuści się pomyłki. Takie sytuacje narażają podatników na negatywne konsekwencje – kary, grzywny, mandaty, a nawet wyroki skazujące za oszustwa podatkowe. Aby nie podlegać karze, świadomy swojego wykroczenia lub przestępstwa podatnik ma możliwość złożenia czynnego żalu. Właśnie to działanie może sprawić, że organ podatkowy – na przykład urząd skarbowy, rozpatrzy pozytywnie sprawę i zdecyduje się na odstąpienie od nałożenia kary za niedopełnienie obowiązków podatkowych. W pewnych sytuacjach organ może też wskazać nowe terminy do wykonania zobowiązania.

Ustawa stanowi, że nie podlega karze za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe sprawca, który po popełnieniu czynu zabronionego zawiadomił o tym organ powołany do ścigania, ujawniając istotne okoliczności tego czynu, w szczególności osoby współdziałające w jego popełnieniu.

Co zatem niezwykle istotne – czynny żal musi złożyć sprawca, a więc osoba, na której ciążył prawny obowiązek i która dopuściła się naruszenia przepisów. W różnych sytuacjach sprawcą będzie inna osoba lub podmiot, dla przykładu:

czynny żal za niezłożenie deklaracji podatku od nieruchomości powinien złożyć właściciel nieruchomości;

czynny żal za niezgłoszenie darowizny do urzędu skarbowego w terminie powinien złożyć obdarowany;

jeśli biuro rachunkowe jest upoważnione i odpowiedzialne za złożenie odpowiednich dokumentów w terminie, a nie wykona tego, to czynny żal składa to biuro (nie przedsiębiorca będący klientem biura rachunkowego);

za brak odpowiedniego nadzoru nad przestrzeganiem reguł obowiązujących w działalności danego przedsiębiorcy, czyli wykroczenie skarbowe, mogą odpowiadać w danym przedsiębiorstwie członkowie zarządu, dyrektor finansowy, główny księgowy czy pracownicy działów zajmujących się podatkami – czynny żal zatem powinna złożyć konkretna osoba odpowiedzialna.

Czynny żal składa się przede wszystkim wtedy, gdy mamy świadomość popełnienia przewinienia i jesteśmy gotowi do tego, aby naprawić poniesione szkody wynikające z naruszenia obowiązującego prawa.

Co ważne – nie wystarczy samo wyrażenie skruchy, bowiem zgodnie z art. 16 § 2 Kodeksu karnego skarbowego, aby czynny żal był skuteczny, a sprawca nie podlegał karze, musi w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ uiścić w całości wymagalny podatek lub opłatę uszczuplone popełnionym czynem zabronionym. Jeżeli przestępstwo lub wykroczenie skarbowe nie polegało na nieopłaceniu tej należności, a obowiązkowe jest orzeczenie przepadku przedmiotów, sprawca powinien złożyć te przedmioty, natomiast w razie niemożności ich złożenia – uiścić ich równowartość pieniężną.

Kiedy składa się czynny żal do urzędu skarbowego – termin na złożenie czynnego żalu

Należy go złożyć możliwie jak najszybciej – im później, tym większe ryzyko, że organy kontrolne dowiedzą się o sprawie z innego źródła, co może skutkować zastosowaniem kary.

Nie ma jednak żadnego ustawowego terminu na wykonanie tej czynności, poza wskazaniem w ustawie, że musi się to stać po popełnieniu czynu zabronionego.

Należy pamiętać, że czynny żal to dobrowolne zawiadomienie organu – osoba je składająca musi sama wyjść z inicjatywą i musi to nastąpić zanim dojdzie do wszczęcia postępowania karnego skarbowego.

Kiedy czynny żal nie będzie skuteczny?

Zgodnie z Kodeksem karnym skarbowym, czynny żal jest bezskuteczny, jeżeli został złożony:

w czasie, kiedy organ ścigania miał już wyraźnie udokumentowaną wiadomość o popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego;

po rozpoczęciu przez organ ścigania czynności służbowej, w szczególności przeszukania, czynności sprawdzającej lub kontroli zmierzającej do ujawnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego, chyba że czynność ta nie dostarczyła podstaw do wszczęcia postępowania o ten czyn zabroniony.

Zawiadomienie urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa skarbowego nie będzie również skuteczne, jeśli sprawca nie opłaci w terminie wyznaczonym przez organ brakującej opłaty lub podatku, lub nie złoży przedmiotu przepadku.

Czynny żal nie pozwoli uniknąć kary także w przypadku sprawcy, który:

kierował wykonaniem ujawnionego czynu zabronionego;

wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, polecił jej wykonanie ujawnionego czynu zabronionego;

zorganizował grupę albo związek mający na celu popełnienie przestępstwa skarbowego albo taką grupą lub związkiem kierował, chyba że ze wszystkimi członkami grupy lub związku złożył czynny żal;

nakłaniał inną osobę do popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego w celu skierowania przeciwko niej postępowania o ten czyn zabroniony.

Jak złożyć czynny żal – osobiście, pocztą czy wysłać elektroniczny czynny żal?

Istnieje kilka sposobów na złożenie czynnego żalu.

Można to zrobić osobiście, pocztą lub drogą elektroniczną. Poniżej opisujemy każdy ze sposobów:

Osobiście: najprostszym sposobem jest złożenie czynnego żalu bezpośrednio w siedzibie właściwego urzędu, na przykład Urzędu Skarbowego. W przypadku osób indywidualnych, można to uczynić w urzędzie, do którego podlega dany podatnik.

Dla przedsiębiorców ważny jest urząd, do którego należy siedziba firmy. Wówczas wobec naczelnika urzędu skarbowego lub uprawnionego pracownika, sprawca składa ustne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa skarbowego do protokołu. Protokół sporządza pracownik, a sprawca następnie go podpisuje. Nie trzeba się uczyć zawiadomienia na pamięć ani mieć przygotowanego tekstu – wystarczy powiedzieć swoimi słowami, jakiego czynu zabronionego sprawca się dopuścił oraz jakie były okoliczności czynu (czyli np. czas, miejsce, sposób, a w szczególności osoby biorące udział w popełnieniu przestępstwa/wykroczenia).

Warto uargumentować swoją skruchę – jeśli pomyłka, niezłożenie deklaracji lub nieopłacenie podatku wynikło z zapominalstwa, niecelowo, bądź nałożyły się różne sytuacje życiowe i zdrowotne, wyjaśnienia te mogą pomóc w pozytywnym rozpatrzeniu sprawy.

Pisemnie – pocztą lub przez biuro podawcze urzędu: można również wysłać czynny żal listem pocztowym, co zapewni potwierdzenie jego dostarczenia. Wysyłając dokument pocztą, można zaznaczyć na kopercie, że dotyczy on czynnego żalu. Należy jednak pamiętać, aby list został wysłany przez operatora pocztowego (nie firmę kurierską) i listem poleconym.

Potwierdzenie nadania takiego listu należy zachować, ponieważ data stempla będzie dowodem daty nadania zawiadomienia. Jak zostało wskazane wcześniej, czynny żal musi nastąpić przed wszczęciem kontroli skarbowej lub urzędu celnego, dlatego ustalenie daty złożenia czynnego żalu jest istotne. Aby mieć pewność, że pismo nie zaginie i trafi bezpośrednio do organu, można je złożyć na biurze podawczym danego organu. Warto mieć przy sobie drugi egzemplarz pisma i poprosić pracownika urzędu o przybicie pieczątki potwierdzającej datę i godzinę wpływu pisma (tzw. prezentatę).

Elektronicznie: kolejną opcją jest złożenie czynnego żalu drogą elektroniczną. Nie jest to jednak przesłanie skanu pisma mailem na adres skrzynki mailowej urzędu. Aby pismo zostało wniesione skutecznie, należy je złożyć za pomocą skrzynki ePUAP lub za pośrednictwem portalu podatkowego. Należy wykorzystać opcję pisma ogólnego, wybrać z listy właściwy urząd właściwego urzędu skarbowego, napisać i podpisać pismo, a następnie pobrać Urzędowe Poświadczenie Odbioru (UPO).

Jeśli nie masz jeszcze profilu zaufanego, to więcej szczegółowych informacji o tym, jak go założyć znajdziesz we wpisie: „Co to jest ePUAP i jak założyć profil zaufany”.

Czynny żal – wzór dokumentu

Nie istnieje żaden formularz urzędowy ani oficjalny wzór pisma zawiadamiającego organ.

Czynny żal może być przygotowany na komputerze lub napisany odręcznie i powinien zawierać następujące informacje:

Dane podmiotu składającego czynny żal, w tym imię, nazwisko, adres zamieszkania oraz NIP/PESEL (dla osób fizycznych) i nazwę, siedzibę oraz numer identyfikacji podatkowej (dla przedsiębiorców);

Określenie organu – naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego oraz adresu,

Opis dokonanych naruszeń prawa, w tym określenie przepisów, które zostały złamane (jeśli podatnik je zna – niewskazanie podstawy prawnej nie będzie błędem);

Wskazanie, co spowodowało popełnienie czynu zabronionego oraz przedstawienie istotnych okoliczności;

Jeśli w danym przypadku sprawca ma dowody potwierdzające istotne okoliczności – może je przedłożyć wraz z pismem;

Informacja, czy popełniony czyn został przez podatnika naprawiony, a jeżeli nie – to jak i w jakim terminie podatnik zobowiązuje się do uiszczenia zaległych opłat lub podatków wraz z naliczonymi odsetkami, bądź złożenia dokumentów czy przedmiotów;

Warto umieścić zapewnienie o współpracy z organami kontrolnymi oraz dostępie do wszelkiej niezbędnej dokumentacji;

Warto również dodać w piśmie informację o tym, że naruszenie miało charakter jednorazowy, wyjątkowy i było pierwszy raz;

Pismo musi zawierać również datę i własnoręczny podpis (w przypadku osób przesyłających czynny żal drogą elektroniczną, ręczne podpisanie dokumentu może być zastąpione złożeniem kwalifikowanego podpisu elektronicznego). Jeśli nie wiesz, jak podpisać dokument elektroniczny, zobacz nasz poradnik „Jak podpisać dokument profilem zaufanym”.

Podsumowanie

Podsumowując, czynny żal to istotne narzędzie prawne, które może uchronić podatnika przed odpowiedzialnością za popełnione naruszenia. Ważne jest jednak, aby mieć świadomość, że z możliwości złożenia czynnego żalu można skorzystać tylko raz, dlatego warto dobrze się do tego przygotować, aby nie zmarnować szansy na uniknięcie kary.

Redakcja Comarch ERP XT

Comarch jest globalnym dostawcą rozwiązań informatycznych (ERP, CRM, BI, EDI, ECM, finanse, rozwiązania chmurowe i wiele innych). Oprogramowania Comarch dedykowane są dla średnich i większych przedsiębiorstw, a także dla mikroprzedsiębiorców. Dzięki wysokim inwestycjom w badania i rozwój, Comarch oferuje kompleksową gamę innowacyjnych rozwiązań informatycznych, które są wysoko cenione przez Klientów i ekspertów.

Artykuł przypadł Ci do gustu? Warto go podać dalej!